Türk kültürünün manevi mimarlarından biri- Ahmet Yesevi

Bakü – 23.09.25. Taclı Beyim /Türkel Media/: XII. yüzyılın ortalarında, İslam dünyasının entelektüel ve manevi merkezlerinden biri olan Horasan’da doğan Ahmet Yesevi, Türk halkının düşünsel ve ruhsal mirasına benzersiz katkılar sunmuş bir bilgedir. Onun öğretileri, yalnızca tasavvufi bir yol gösterici olmakla kalmaz; aynı zamanda Türk kültürüne dayalı bir manevi altyapı oluşturarak İslam ahlakını halkın anlayabileceği bir dil ve biçimde sunar. Bu yönüyle Yesevi, düşünce tarihinin sınırlı çevrelerle değil, geniş halk kitleleriyle buluşmasını sağlayan nadir simalardan biridir.

Yesevi’nin en önemli eseri Divan-ı Hikmet, onun halk diline olan bağlılığını ve Türk kültürüne verdiği önemi açıkça ortaya koyar. Burada, İslam’ın evrensel öğretileri, Türk halkının geleneksel değerleriyle ustaca harmanlanmıştır: dürüstlük, misafirperverlik, cömertlik, sabır ve insan sevgisi gibi değerler, manevi öğütlerle zenginleştirilir. Örneğin bir kıtasında şöyle der Yesevi:

"Kim ki kalbini Allah’a açsa,
Her işinde hakikat ışığını bulur."

Bu dizeler, onun hem tasavvufi hem de ahlaki rehberliğini, halkın anlayabileceği sade ve derin bir dille sunma becerisini göstermektedir.

Ahmet Yesevi’nin etkisi sadece Horasan ve çevresiyle sınırlı kalmamış, Orta Asya’dan Anadolu’ya, Azerbaycan’a kadar uzanmıştır. Özellikle Azerbaycan’da, Şirvan, Karabağ ve Gence çevresinde onun öğretileri büyük bir ilgiyle karşılanmış, orta asırlarda birçok âlim ve mürşid, Yesevi’nin hikmetlerinden etkilenerek kendi topluluklarına taşımışlardır. Bu süreç, Türk-İslam sentezinin yerel kültürle kaynaşmasını sağlamış ve halk arasında manevi bir rehberlik geleneğinin doğmasına zemin hazırlamıştır.

Yesevi, halk şiirinin dilini kullanarak manevi derinliği ve İslam ahlakını herkese ulaştırabilmiş nadir üstatlardan biridir. Onun öğretileri, sıradan bir dini nasihatten öte, bir halk kültürü inşası olarak da okunabilir. Türk kültürünün değerleri, onun eserlerinde biçimlenmiş ve güçlendirilmiş; halkın manevi hayatıyla iç içe geçmiş bir miras ortaya çıkmıştır.

Günümüzde Ahmet Yesevi’nin mirası, sadece tarihsel bir olgu değil, aynı zamanda Türk-İslam kültürünün inşasında yol gösterici bir ışık olmaya devam etmektedir. Onun hikmetleri, halkın kalbinde ve kültürel belleğinde yaşamaya devam eden bir rehber olarak, modern dünyada da anlamını yitirmemektedir. Ahmet Yesevi, Türk kültürünün ve İslam ahlakının evrensel mesajını halkın diliyle buluşturan büyük bir üstat olarak tarihe geçmiştir.