Atatürk, Neriman Nerimanov'a ne yazdı?..

Ne yazık ki, Atatürk'ün Neriman Nerimanov'a yazdığı "Bize yardım edin" mektubunu pek çok kişi bilmez. Belki de bu yardım olmasaydı Türkiye savaşı kaybederdi. Çanakkale'de 7.000'den fazla şehit verdik, ancak ne yazık ki Azerbaycan askerleri anısına orada bir anıt dikilmedi...

Mustafa Kemal Paşa, 3 Mayıs 1920'de Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabakır Paşa'ya şu içerikli bir mektup yazdı: "Devlette para kalmadı. Ülke içinde para sağlayabileceğimiz bir kaynak yok. Başka kaynaklardan para bulana kadar Azerbaycan Hükümeti'nden bir kredi ayarlamanızı istiyorum."

Kazım Karabakır Paşa, Atatürk'ün isteğini Azerbaycan hükümetine iletti. Bu, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Ankara hükümeti arasındaki ilk resmi temas oldu. 1921'de Nerimanov'un kişisel emriyle Azerbaycan'dan Türkiye'ye kardeşlik eli uzandı. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Mirza Davud Hüseynov, savaşta elde edilen başarılar münasebetiyle gönderdiği bir telgrafta, "... Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adına kazanılan büyük zaferlerden dolayı Türk halkını kutluyoruz" ifadesini kullanmış ve bu büyük zaferin şerefine Azerbaycan halkının 30 tanker petrol, 2 tanker benzin ve 8 tanker gazyağı yardım gönderdiğini belirtmiştir. Aynı yılın Mayıs ayında Azerbaycan, Türkiye'ye 62 tanker petrol göndermiş ve savaşın sonuna kadar aynı miktarda petrol ve üç vagon gazyağı göndermeyi taahhüt etmiştir.

Mustafa Kemal Paşa, 1921'de Nerimanov'a borç para talebinde bulunan bir mektup yazmıştır. Bu mektup, 17 Mart 1921'de büyükelçi aracılığıyla Nerimanov'a iletilmiş ve Nerimanov hemen 500 kg altın göndermiştir. Bunun 200 kg'ı devlet bütçesine, geri kalanı ise silah ve mühimmat için kullanılmıştır. Nerimanov daha sonra Rusya'dan aldığı 10 milyon altını Ankara'ya gönderdi. Bu yardım sayesinde savaşın pençesindeki ülkede durum önemli ölçüde iyileşti. 23 Mart 1921'de Azerbaycan Hükümeti, Azerbaycan halkının bir hediyesi olarak gönüllü olarak Türkiye'ye 30 tanker petrol, 2 tanker benzin ve 8 tanker petrol gönderdi. Ayrıca 1922'de Azerbaycan'dan Batum üzerinden 9 bin tondan fazla gazyağı ve 350 ton benzin gönderildi. Nerimanov, Mustafa Kemal Paşa'ya yazdığı mektupta, Türk halkının elde ettiği başarılarla emperyalizmden kurtuluş günlerinin yaklaştığını belirterek, Türk halkını bu vesileyle tebrik etti ve ekledi: "Paşam, burada kardeş kardeşe borç vermez. Kardeş her zaman kardeşinin elinden tutar. Biz kardeşiz, her zaman elini tutacağız ve tutmaya devam edeceğiz."