Türk Taş Yazıtları

Bakü – 03.11.25. Afet Möhbali /Türkel Media/: Türk tarihinin en önemli yazılı belgeleri arasında yer alan taş yazıtlar, Orta Asya Türklerinin sosyal, siyasi ve kültürel yaşamı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu yazıtlar, Türklerin tarih sahnesindeki varlığının anlaşılmasında ve dil yapısının gelişiminde büyük önem taşımaktadır. Elbette, taş yazıtları yalnızca Orta Asya ile sınırlı değildir. Çünkü Türk tarihinin daha derin katmanlarında, Azerbaycan'ın birçok bölgesinde de belirgin bir şekilde görülmektedirler. Örneğin, Gobustan kaya resimleri ve diğer bölgelerde bulunan arkeolojik araştırmalara ait örnekler mevcuttur. Halılarımızdaki ve eski ev eşyalarımızdaki her bir sembolde Türk tarihinin saklı olduğunu söylemiyorum, çünkü şu anki konumuz taşlara kazınmış yazıtlar. Ne yazık ki, bu örnekler ya tam olarak incelenmemiş ya da çoğu zamanla yok olmuştur. Dolayısıyla Orta Asya'daki taş yazıtlar, Türk yazı çağının erken dönemlerine değil, binlerce yıl boyunca oluşmuş Türk tamgalarının ve yazı sembollerinin son dönemlerine aittir. Bunlar şunlardır:
Orhun Yazıtları
Türk taş yazıtlarının en ünlü örnekleri, Orhun Vadisi'nde bulunan Orhun Yazıtları'dır. Bu yazıtlar, 8. yüzyılda Göktürk Devleti döneminde Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına dikilmiştir.

Bilge Kağan Yazıtı
Bilge Kağan Yazıtı, Göktürk Devleti hükümdarı Bilge Kağan dönemi hakkında bilgi verir. Yazıtta, Bilge Kağan'ın devleti nasıl yönettiği, halkı için yaptığı çalışmalar ve Türk birliğini sağlamak için verdiği mücadele anlatılır.

Kültigin (Gültekin) Yazıtı
Kültigin Yazıtı, Bilge Kağan'ın kardeşi Kültigin anısına dikilmiştir. Bu yazıt, Kültigin'in kahramanlıklarını, savaşlarını ve Göktürk Devleti'ne katkılarını övmektedir.

Tonyukuk Yazıtı
Tonyukuk Yazıtı, Göktürk Devleti'nin başdanışmanı ve stratejisti Tonyukuk'un yaşamını ve düşüncelerini içerir. Yazıt, Tonyukuk'un devlet yönetimindeki etkisini ve stratejik dehasını vurgular.

Taş Yazıtların Önemi
Türk taş yazıtları yalnızca tarihi belgeler değil, aynı zamanda Türk dilinin gelişimini gösteren önemli kaynaklardır. Göktürk alfabesiyle yazılmış bu yazıtlar, Türklerin dillerini aktarma süreci hakkında değerli bilgiler sunar.

Dil ve Edebiyat: Taş yazıtlar, Türk dilinin eski çağlardaki yapısını ve zenginliğini ortaya koyar.

Tarih ve Kültür: Yazıtlar, Türklerin tarihte oynadığı rolü ve kültürel değerlerini anlamaya yardımcı olur.

Sosyo-politik yapı: Bu yazıtlar aynı zamanda dönemin sosyal ve politik yapısı hakkında da ipuçları verir.

Türk taş yazıtları, geçmişten günümüze ışık tutan, tarihin derinliklerinde kaybolmuş sesleri gün yüzüne çıkaran önemli eserler olarak kabul edilir. Bu yazıtlar, Türk tarihi ve kültürüyle ilgilenen herkes için önemli bir araştırma ve çalışma konusu olmaya devam etmektedir.