Türkistan Ceditçilik hareketinin öncüsü Mahmudhoca Behbudi'nin doğumunun 150. yıldönümü

Ankara – 21.10.25. /Türkel Media/: Azerbaycanlı bilim insanı, Ankara'da "Türk Dünyasında Yenileşme Felsefesinin İki Ekolü: Ceditçilik: Hüseynzadelik ve Gaspıracılık" konulu bir bildiri sundu.

20-21 Ekim tarihlerinde, Türkistan Ceditçilik hareketinin öncüsü Mahmudhoca Behbudi'nin doğumunun 150. yıldönümü münasebetiyle, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi ve Özbekistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği işbirliğiyle Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi'nde "Mahmudhoca Behbudi ve Türkistan Ceditçilik Hareketi" konulu uluslararası bir bilimsel konferans düzenlendi. Uluslararası etkinliğe TÜRKSOY Genel Sekreteri Sultan Raev, Özbekistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İlham Haydarov, Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Yerkebulan Sapiyev'in yanı sıra Özbekistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve diğer Türk devletlerinden bilim insanları ve akademisyenler katıldı.

Bu uluslararası bilimsel konferansa davet edilen ANAS Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü Türk Halkları Felsefi Düşünce Tarihi ve Çağdaş Felsefe Anabilim Dalı Başkanı, Felsefe Doktoru Doçent Faig Alekbarlı, "Türk Dünyasında Yenileşme-Cedidizm Felsefesinin İki Ekolü: Hüseynzadelik ve Gaspıracılık" başlıklı bir bildiri sundu. Alekbarlı, yeni dönemde Türk halklarında başlayan yenileşme-cedidizm hareketinin tesadüf olmadığını, son yüzyıllarda Türk devletlerinin çöküşüyle ​​ilişkili olduğunu söyledi. Bu gerileme ve gerginliği önlemek için Ali Bey Hüseyinzade'nin Azerbaycan'da başlattığı yenilenme, Türkçülük, İslamcılık ve modernleşme formülüne dayanıyordu. Osmanlı Tanzimat'ı, Hasan Bey Zerdabi'nin "Ekinçi"si, Ünsizade kardeşlerin "Ziyayi-Kafkaziye" ve "Keşkül" gazeteleri ile ataları Kafkas şeyhülislamları Mehemmedali Hüseyinzade ve Ahmed Hüseyinzade'den yararlanan Hüseyinzade, modern bir Türk okulunun temellerini attı. Hüseyinzade okulunun ana eseri "Türkler Kimdir ve Nelerden Oluşurlar?" adlı eserdir.

Azerbaycanlı bilgine göre, İsmail Bey Gaspıralı'nın ortaya koyduğu Gaspıralı okulunun temeli, bir yandan Azerbaycan'da başlayan aydınlanma hareketi, diğer yandan da "Tercüman" gazetesiydi. Ona göre Gaspıralılığın özü, "Dilde, Fikirde ve İşte Birlik" formülünde ifadesini bulmaktadır. Nitekim Türk halkları, 20. yüzyılda iki ekol temelinde yeniden canlanmaya ve uyanmaya çalışmış ve bu fikirler bugün de geçerliliğini korumaktadır.